‘Blijf exploreren, blijf praten’

Jana Kerssies is onderzoeker bij de Leyden Academy en doet onderzoek naar seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd. De verhalen die tijdens Het Leven Lang Liefhebben naar boven komen, neemt ze actief mee in haar onderzoek. In dit interview vertelt Jana over de kracht van het gesprek, de waarde van theater om taboes te doorbreken en wat we allemaal kunnen leren van de liefde op latere leeftijd.

Wat is de focus van je onderzoek?
Ons onderzoek richt zich op seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd – een onderwerp dat vaak onderbelicht blijft door stigma’s en taboes. Terwijl seksualiteit een belangrijke rol speelt in het welzijn en de positieve gezondheid van ouderen, wordt er in de samenleving nog te weinig ruimte geboden om hier openlijk over te praten. In ons onderzoek creëren wij juist die ruimte door middel van groepsgesprekken waarin ouderen zelf de regie nemen. Zij bepalen grotendeels hoe het gesprek verloopt en delen hun vragen, wensen en ervaringen met elkaar. Dit leidt niet alleen tot herkenning, maar ook tot nieuwe inzichten. Voor veel deelnemers is het de eerste keer dat zij in een veilige setting over seksualiteit kunnen praten, omdat dit onderwerp in hun eigen omgeving vaak moeilijk bespreekbaar is. Deze openheid is essentieel om een inclusiever en realistischer beeld van seksualiteit op latere leeftijd te ontwikkelen. Door te luisteren naar de ervaringen van ouderen krijgen we beter inzicht in de vele manieren waarop seksualiteit op latere leeftijd vorm kan krijgen.

Hoe draagt Het Leven Lang Liefhebben bij aan jouw onderzoek?
Het onderzoek naar de impact van Het Leven Lang Liefhebben helpt ons beter te begrijpen hoe het maatschappelijke taboe rondom seksualiteit op latere leeftijd doorbroken kan worden. Momenteel ontwikkelen we een educatieve videoreeks voor en door ouderen over hun ervaringen en perspectieven op seksualiteit en intimiteit. Door onze samenwerking met Zout Speelt krijgen we extra inzichten in hoe we dit gesprek op grotere schaal kunnen faciliteren.

Wat zijn de belangrijkste inzichten die je tot nu toe hebt opgedaan?
Wat mij het meest is opgevallen, is de enorme diversiteit in hoe ouderen seksualiteit en intimiteit beleven. Deze diversiteit heeft mij laten inzien hoe beperkt onze huidige beeldvorming is. Niet alleen over seksualiteit op latere leeftijd, maar ook over seksualiteit in het algemeen. Wat we vaak vergeten, is dat seksualiteit niet statisch is: het verandert en ontwikkelt zich door het hele leven heen. Ouderen laten zien dat seksualiteit, net als ouder worden, vele gezichten kent. Ik ben ervan overtuigd dat álle generaties kunnen leren van de levenservaringen en wijsheid van ouderen. Zij laten zien dat seksualiteit, net als ouder worden, in vele vormen kan bestaan.

Welke rol kan theater en kunst volgens jou hebben in het bespreekbaar maken van dit onderwerp?
Kunst en theater kunnen een krachtige brug slaan naar het bespreekbaar maken van gevoelige onderwerpen. Zeker bij thema’s waar nog een groot taboe op rust – zoals seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd – kan kunst een universele taal bieden die mensen raakt en uitnodigt tot reflectie. Theater biedt daarbij een unieke kans om dit taboeonderwerp letterlijk een podium te geven. Door verhalen en ervaringen van ouderen op een creatieve manier te verbeelden, kunnen we niet alleen bewustwording vergroten, maar ook het gesprek openen voor een breder publiek. Kunst heeft de kracht om bestaande denkbeelden uit te dagen en nieuwe perspectieven aan te reiken.

Hoe reageren ouderen zelf op jouw onderzoek?
Veel ouderen ervaren een gevoel van erkenning en opluchting wanneer ze in een veilige omgeving openlijk kunnen praten over seksualiteit. De groepsgesprekken die we organiseren, bieden hen een platform om ervaringen, vragen en wensen met elkaar te delen. Dit leidt vaak tot herkenning en versterkt het gevoel dat ze niet alleen staan in hun beleving. Sommige deelnemers geven aan dat ze zich voor het eerst vrij voelen om over dit onderwerp te spreken, omdat het binnen hun eigen sociale kring nog altijd als een taboe wordt gezien. Hun openheid is essentieel om de maatschappelijke beeldvorming te veranderen. Hoe meer we luisteren naar de stemmen van ouderen zelf, hoe beter we bestaande stigma’s kunnen doorbreken en een realistischer beeld kunnen schetsen van seksualiteit op latere leeftijd.

Wat hoop je dat jouw onderzoek en projecten als Het Leven Lang Liefhebben uiteindelijk teweegbrengen in de samenleving?
Mijn vurige wens is om het taboe rondom seksualiteit op latere leeftijd te doorbreken en ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht leeftijd, zich vrij voelt om diens seksualiteit te beleven. Op dit moment heersen er nog veel stereotype beelden over ouderen en seksualiteit. Waar ouderdom vroeger vooral werd gekoppeld aan aftakeling en aseksualiteit, zien we tegenwoordig steeds vaker het beeld van de ‘succesvolle oudere’. Hoewel dit een positiever beeld lijkt, is het vaak gebaseerd op een jong, fit en vitaal ideaal, wat opnieuw een vorm van ageism is. Door een podium te geven aan een diverser en realistischer perspectief op seksualiteit op latere leeftijd, zoals Zout Speelt dat in letterlijke zin doet met Het Leven Lang Liefhebben, kunnen we de eenzijdige beeldvorming doorbreken en een inclusievere kijk bieden.

Zijn er nog andere dingen die je graag wilt vermelden?
Ik wil graag afsluiten met de woorden van een van onze deelnemers:

“Blijf exploreren, blijf zoeken, blijf praten. Voor mij is het gesprek met de ander iets wat me enorm heeft geholpen om mijn beeldvorming bij te stellen en anders naar seksualiteit op latere leeftijd te kijken. Zodra je loskomt van die vaste beelden, gaat er een wereld voor je open.”